Cyberbezpieczeństwo
Cyberbezpieczeństwo – czy jesteśmy bezpieczni w sieci?
6 godzin 40 minut – tyle w przestrzeni cyfrowej spędza codziennie przeciętny Polak. To czas, w którym jest narażony na mniej lub bardziej wyszukany atak cyberprzestępców. Najczęściej podejmują oni próby oszustwa poprzez SMS-y i e-maile.
Pieniądze znikające z kont, zaciągane podstępem kredyty, kradzieże danych osobowych, a nawet awarie systemów chroniących duże przedsiębiorstwa i instytucje państwowe odpowiedzialne za bezpieczeństwo infrastruktury krytycznej. Lista cyberprzestępstw, czyli takich, które wykorzystują luki w zabezpieczeniach systemów teleinformatycznych i nieuwagę użytkowników globalnej sieci, z roku na rok się wydłuża.
Zmieniają się też możliwości (np. podszywanie się pod prawdziwe numery telefonów bankowych) i metody stosowane przez cyberprzestępców (m.in. scam, phishing, spoofing).
Cyberprzestępstwa w Polsce: rosnące zagrożenie
Polacy mają poczucie zagrożenia – wiedzą, że klikanie w niesprawdzone linki może zakończyć się wgraniem złośliwego oprogramowania na domowym komputerze, starają się zachować czujność przy różnego rodzaju zbiórkach internetowych czy składanych w mediach społecznościowych propozycjach szybkiego biznesu.
Jednak policyjne statystyki przekonują, że wiedza to jedno, a umiejętność zastosowania jej w praktyce to drugie. Od 2019 do 2023 r. liczba stwierdzonych cyberprzestępstw w Polsce wzrosła o 72 proc. króluje phishing. Takich incydentów wg CERT Polska było w 2023 roku aż 25 625, co stanowi 64 proc. wszystkich incydentów obsłużonych przez tę instytucję. Na drugim miejscu pod względem liczby zgłoszeń w 2022 r. znajdowało się szkodliwe oprogramowanie.
Najczęściej ofiarą prób wyłudzenia danych/pieniędzy oraz oszustwa internetowego padają młodzi dorośli. Aż 62 proc. z nich przyznało w naszym raporcie „Dobrostan cyfrowy Polaków 2024”, że przez 12 miesięcy poprzedzające nasze badanie, dostrzegło tego rodzaju działania w nich wymierzone. Natomiast w grupie 18-65 lat zadeklarowało tak 53 proc. ankietowanych. Zapytaliśmy też młodych Polaków o formę otrzymywania podejrzanych wiadomości. Okazuje się, że najczęściej są to SMS-y, telefony i e-maile.
Rola szkół w edukacji o cyberbezpieczeństwie
Ważną rolę w upowszechnianiu wiedzy i wzmacnianiu nawyków bezpiecznego zachowania w Internecie powinny odegrać szkoły. Dodajmy, że obecnie jedynie co drugi uczeń w wieku 12-17 lat ma pewność, że wie, jak zachować cyberbezpieczeństwo (53 proc.). Dla porównania trzy czwarte ich starszych kolegów (18-26 lat) odpowiedziało „tak” na pytanie, czy „dobrze wiedzą, jak rozpoznać oszustwa w sieci” (73 proc.). Podobny odsetek młodych dorosłych uważa, że potrafi wyłapać fałszywe SMS-y i maile. Co ciekawe, zbliżony poziom niepewności pod tym względem wykazują najstarsi ankietowani (do 65 roku życia) i najmłodsi (12-17 lat). Co trzeci z nich nie me pewności jak odróżnić fałszywą wiadomość na telefonie czy skrzynce mailowej od prawdziwej.
Szczególnie ważne jest zgłaszanie cyberprzestępstw. Jak wynika z danych CERT Polska, który zajmuje się monitorowaniem polskiej cyberprzestrzeni, przyjmowaniem zgłoszeń incydentów, reagowaniem, przygotowaniem specjalistycznych narzędzi, tylko w zeszłym roku eksperci tej instytucji odnotowali ponad 500 tys. zgłoszeń o cyberzagrożeniach, zablokowali ponad milion podejrzanych SMS-ów oraz udaremnili ponad 75 mln prób wejścia na fałszywe strony. Blokada fałszywych SMS-ów była możliwa dzięki zgłoszeniom obywateli i tzw. wzorcom SMS. Do tej pory powstało blisko 600 takich wzorców, co umożliwia ich namierzenie i zablokowanie. W ten sposób nie trafią już do innych użytkowników.
CERT Polska odpowiada także za tzw. Listę Ostrzeżeń, czyli listę niebezpiecznych domen służących do wyłudzenia danych, podszywających się pod autentyczne np. strony banków czy platform mediów społecznościowych. Eksperci zablokowali blisko 75 mln prób wejścia na takie fałszywe strony (średnio dziennie wpisują 265 takich adresów na listę). W porównaniu do 2023 roku, prób wejścia na tego typu domeny w ciągu ostatnich miesięcy było więcej, bo w ubiegłym roku zanotowano ich 50 mln.
Wnioski? Świadomość niebezpieczeństw związanych z nowymi technologami z jednej strony mobilizuje Polaków do zachowania środków ostrożności, z drugiej jednak często stanowi obciążenie psychiczne. Programy edukacyjne, informacje medialne o nowych sposobach oszustw oraz czujność i zdrowy rozsądek są jednak najskuteczniejszą tarczą przeciwko cyberprzestępcom.